2023 Vrijwilligersuitje door de Sneeker grachten

Traditiegetrouw was er ook dit jaar weer een excursiemiddag voor vrijwilligers en bestuur van onze stichting. Deze keer stond Elfstedenstad Sneek op het programma. Rode draad vormde de rijke geschiedenis van deze bijzondere watersportstad.

Stadsplattegrond van Sneek in ‘Beschrijvinge end Chronijck vande Heerlickheydt van Frieslandt etc.' door Bernardus Schotanus à Sterringa, uitgegeven te Bolsward in 1664. 
De mooi ingekleurde plattegrond geeft een goed beeld van de in 1664 nog geheel omwalde stad met haar poorten, waterlopen en bebouwing. Opvallend is het toen nog nagenoeg lege gebied buiten de wallen. Bovenaan de kaart een panoramisch gezicht op de belangrijkste gebouwen van Sneek: verschillende kerken, waaronder de in aanleg 11de eeuwse Martinikerk met haar toen nog drie romaanse torens, de stadspoorten, enkele molens en natuurlijk de Waterpoort of Hoogendster Pijp uit omstreeks 1492. Zijn huidige uiterlijk dankt de in oorsprong middeleeuwse Waterpoort hoofdzakelijk aan de verbouwing tot sierpoort in 1613. Van de oorspronkelijk vijf waterpoorten en twee landpoorten is alleen de Waterpoort bewaard gebleven. 

Inleiding op de vaartocht door mevrouw Alice Booij
Punt van samenkomst was het Fries Scheepvaart Museum aan Kleinzand nr. 16. Vrijwilligers en bestuursleden werden daar gastvrij ontvangen met koffie en – hoe kan het anders - Oranjekoek. Voor een rondleiding door het museum ontbrak de tijd, maar van de enkeling van het gezelschap die het museum nog niet kende is door de kennismaking de interesse beslist gewekt. Nieuwsgierig geworden naar het museum? Klik op Fries Scheepvaart Museum 

Ter inleiding op de vaartocht door de Sneeker grachten schetste historicus mevrouw Alice Booij – kenner bij uitstek van de geschiedenis van Sneek – aan de hand van oude kaarten en foto’s een zeer levendig beeld van de stad door de eeuwen heen. Zo voerde zij ons in woord en beeld enthousiast langs reeds lang geleden afgebroken bolwerken of de povere restanten daarvan, langs poorten, torens, statige grachtenpanden en andere bijzondere bouwwerken. Natuurlijk kreeg ook Theater Sneek met zijn 23 meter hoge toneeltoren en zeer markante vormgeving de nodige aandacht. Het gebouw, dat in 2012 officieel werd geopend, is een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Alberts en Van Huut.

Vaartocht door de Sneeker grachten
Na de inleiding door mevrouw Booij ging het gezelschap aan boord van twee pramen van Grachtenrondvaart Sneek. De beide kapiteins fristen onderweg de nét vergaarde kennis nog eens op. Als herinnering aan de vaartocht maakte één van de schippers een foto van het gezelschap - natuurlijk met de onvolprezen Waterpoort op de achtergrond.

Foto afkomstig van site 11 Fountains

Aan de stadskant van de zwaaikom staat de Fontein van Fortuna. Het is één van de 11 fonteinen die zijn gerealiseerd in het kader van Leeuwarden-Fryslân 2018 (Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa). De fontein - in de vorm van een man met een waterspuwende Hoorn de Overvloeds - is ontworpen door de Duitse beeldhouwer Stephan Balkenhol. Ze verwijst naar de Romeinse godin Fortuna. Omdat je nooit zeker weet wat zij als godin van zowel het geluk als het lot voor je in petto heeft, draait de ‘fonteinman’ onafgebroken rond op zijn gouden bol. Zo komt het water steeds op een andere plek terecht: Fortuna kan mét je zijn, maar ook tégen je!

Meer lezen over de 11 Fonteinen? Klik op Info 11 Fountains.

Na de ‘fotosessie’ werd de grachtentocht vervolgd om, via een stukje ‘open’ water (Houkesleat) richting het Sneekermeer, terug te keren naar de opstapplaats bij het Scheepvaartmuseum. Daar werd na een prachige middag onder het genot van een hapje en een drankje nog even nagepraat.

Groot- en Kleinzand en de Sont
Misschien aardig om nog even te vermelden dat Klein- en Grootzand het laatste deel van hun naam danken aan de verbastering van het woord zaan of sont – wat staat voor een relatief nauwe doorgang tussen brede(re) wateren. Denk bijvoorbeeld aan de Sont - de nauwe doorgang die het Kattegat (en daarmee de Noordzee) verbindt met de Oostzee.
Het Sneeker Grootzand is de bredere uitvoering van het vrij smalle Kleinzand. In tegenstelling tot het Kleinzand is het Grootzand nu afgesloten voor boten. Tot het einde van de vorige eeuw was het Grootzand bevaarbaar. Gelukkig ligt het unieke Fries Scheepvaartmuseum aan het nog steeds goed bevaarbare Kleinzand. Handig voor de combinatie museumbezoek en vaartocht!

Wie meer wil weten over de geschiedenis van Sneek kan te rade gaan bij het rijk geïllustreerde boek SNEEK van veenterp tot waterpoortstad. Het is geschreven door Meindert Schroor en medeauteurs [Leeuwarden, 2011].

Bericht geplaatst op 23 oktober 2023